定理 2 (Kanazawa's convolution)
\(\displaystyle{
\sum_{k=0}^{n}
\left(\begin{array}{c}
p+k\cr
p\cr
\end{array}\right)
\left(\begin{array}{c}
q+n-k\cr
q\cr
\end{array}\right)
=\left(\begin{array}{c}
p+q+n+1\cr
p+q+1\cr
\end{array}\right)
}\)
まず,金沢先生からの問題を考察してみます。
普通に計算したのでは同じなので,
差分をとってみるというアイディアを使ってみます。
\(\displaystyle{
\sum_{k=0}^{6}
\left(\begin{array}{c}
2+k\cr
2\cr
\end{array}\right)
\left(\begin{array}{c}
8-k\cr
2\cr
\end{array}\right)
=\left(\begin{array}{c}
11\cr
5\cr
\end{array}\right)
}\)
1・28 |
+ |
3・21 |
+ |
6・15 |
+ |
10・10 |
+ |
15・6 |
+ |
21・3 |
+ |
28・1 |
= |
462 |
1・21 |
+ |
3・15 |
+ |
6・10 |
+ |
10・6 |
+ |
15・3 |
+ |
21・1 |
|
|
= |
252 |
1・7 |
+ |
3・6 |
+ |
6・5 |
+ |
10・4 |
+ |
15・3 |
+ |
21・2 |
+ |
28・1 |
= |
210 |
引いた後の各項積の右側は,
自然数とみるのではなくて二項係数とみると,
一般の定式化が思いつきます。
これが,一般化と証明のアイディアです。
二項係数の性質につきるのです。
私たちは常に実感しているのですが,
教科書や参考書,予備校の入試問題解答など,
数学の問題に対する解答は美しすぎる。
そこに至るまで,設定をどう読み解いていったらよいか,
要求に近づくにはどうすればよいのかが,
むしろほしい力,つけさせたい力ですよね。
\(\displaystyle{
\sum_{k=0}^{6}
\left(\begin{array}{c}
2+k\cr
2\cr
\end{array}\right)
\left(\begin{array}{c}
7-k\cr
1\cr
\end{array}\right)
=\left(\begin{array}{c}
10\cr
4\cr
\end{array}\right)
}\)
あとは,ちゃんと書くだけになります。
でも,定式化や記述力も問題解決の姿勢の一つです。
補題
\(\displaystyle{
S^{(p,q)}_n=
\sum_{k=0}^{n}
\left(\begin{array}{c}
p+k\cr
p\cr
\end{array}\right)
\left(\begin{array}{c}
q+n-k\cr
q\cr
\end{array}\right)
}\) とおくと,
\(S^{(p,q)}_n-S^{(p,q)}_{n-1}=S^{(p,q-1)}_n\)
補題は二項係数の性質を使うと得られます。
定理 2 の証明については,
\(\displaystyle{
S^{(p,q-1)}_n=
\left(\begin{array}{c}
p+q+n\cr
p+q\cr
\end{array}\right)
}\) が成り立つと仮定すると
補題より
\(\displaystyle{
S^{(p,q)}_n=
\sum_{k=0}^{n}
S^{(p,q-1)}_k
}\)
\(=\displaystyle{
\sum_{k=0}^{n}
\left(\begin{array}{c}
p+q+k\cr
p+q\cr
\end{array}\right)
}\)
定理 1 を用いて計算すると,結果は
\(
S^{(p,q)}_n=\left(\begin{array}{c}
p+q+n+1\cr
p+q+1\cr
\end{array}\right)
\)
また,\(\displaystyle{
S^{(p,0)}_n
=\sum_{k=0}^{n}
\left(\begin{array}{c}
p+k\cr
p\cr
\end{array}\right)
=\left(\begin{array}{c}
p+n+1\cr
p+1\cr
\end{array}\right)
}\)
これは,定理 1 そのものです。